ARDAHAN GEZİLECEK YERLER

calendar_today Mar 29, 2018

Peki, Ardahan'a nasıl gidilir?

Ardahan yurdumuzda Ege Bölgesinde yaşayan bir gezginin gidebilmesi için neredeyse yurdumuzun haritasını soldan sağa baştanbaşa kat etmesi gerekmektedir. Ama yine de Ardahan’ın sahip olduğu güzelliklerin eşi benzeri olmadığından buna değer ne var ki artık ulaşım sorunları da ortadan kalkmakta… Ardahan ulaşım olanaklarına bakıldığında da havayolu ve karayolu ile ulaşılabilir bir yer olması ziyaretçi sayısının artışında önemli… Gelelim Ardahan’a nasıl ulaşıldığına. Ardahan gitmek için yola çıktığınız konumun burada önemli olduğunu belirtmeliyim. Burada bazı birkaç il üzerinden Ardahan’a ulaşım hakkında vereceğim bilgilerden farklı bir konumdaysanız bunun için yol haritalarından yararlanabilirsiniz. Ardahan’a havayolu ile ulaşmak isteyen gezginin İstanbul, Ankara, İzmir gibi havaalanlarından yola çıktıklarını varsayalım. İstanbul’dan iniş yeri olarak tercih etmeniz gereken yer yakınlığı dolayısıyla Kars Harakani Havalandır. Karsa iniş yaptıktan sonra ise Ardahan’a karayolu ile ulaşabilirsiniz. Aynı şekilde Ankara ve İzmir üzerinden gelen gezginlerin de Kars havalimanını tercih etmeleri mantıklı olur. Ardahan’a ulaşmak için otobüsle yolculuğu tercih eden gezginlerin kendilerini uzun bir yoluculuğun beklediğini belirtmeliyim. İstanbul, Ankara ve İzmir gibi büyükşehirlerden Ardahan’a hareket eden çok sayıda firma bulunmaktadır. Yine alternatif olarak belirtmeden yapamayacağım bir yolculuk çeşidi ise demiryolları… Demiryolu ile Ankara’dan hareket eden doğu ekspresi ile karsa varıp, oradan da kara yolu ile Ardahan’a geçebilirsiniz. Gelelim mesafelere… İstanbul’dan Ardahan’a ulaşmak isteyen bir kişiyi mesafe olarak 1456 km beklemekte ve bu mesafe ortalama on altı saat yolculuk demek. Yine Ankara Ardahan arası 1100 km uzaklık içerdiğinden ötürü ortalama on üç saat, İzmir Ardahan arası 1690 km olduğu için ise ortalama on dokuz saat yolculuk yapılması gerekmektedir. Havayolu kanalıyla ya da demiryollarını kullanarak karsa iniş yapan gezginlerin kartsan Ardahan’a kat edecekleri mesafe ise 89 km’dir. Bu çok uzun sürmez. Ardahan’a ulaşım konusunda Karadeniz sahil yolunu da tercih edebileceğinizi unutmayın. Artvin Şavsat güzergâhı üzerinden Ardahan’a ulaşılabilmektedir. Artık Ardahan’da olduğunuza göre burada nereye nasıl gideceğiniz sizin için önemli… Her ilde olduğu gibi Ardahan’da da şehir merkezine ulaşım için otobüs, minibüs ve taksi seçenekleri mevcut… İlçelere ulaşım konusunda şehir merkezinden hareket eden araçları bulabilirsiniz. Yalnız burada sizi bekleyen sıkıntılı durumun araçların kişi yoğunluğuna bağlı olarak hareket saatlerini değiştirdiğidir.

Ardahan gezilecek yerler nereler?

Aklınızdan çıkartmayın.Atatürk samsuna 19 Mayıs 1919 tarihinde ayak basmıştır ancak Atatürk her yıl Ardahan’a, Damal ilçesinin Karadağ yamaçlarına uğruyor biliyor muydunuz? Şayet 15 Haziran – 15 Temmuz tarihleri arasında 17.10 ve 18.20 saatleri arasında uğrayacak olursanız dağın üzerine yansıyan Atatürk Siluetini görebilirsiniz. Listenizin en ilginç yeri burası… Ardahan’da doğal güzellikler adına bir yerler görmek istiyorsanız bu konuda Bülbülan yaylası, Göleokçuoğlu yaylası, Yanlızçam yaylası, Çıldır gölü- Akçakale adası, Aktaş gölü ve Kura nehrine doğru bir planlama yapabilirsiniz. Ardahan, Artvin, Göle ve Şavşat arsında bulunan doğal güzellikleriyle ön plana çıkan bir Bülbülan yaylası doğu Karadeniz’in tam sınırında bulunmakta olup, muhteşem görünmektedir. Doğal güzelliğinin yanı sıra kış sporlarının da yapılabildiği eşsiz güzelliğe sahip bir turizm alanı olan Yanlızçam yaylası Ardahan’a 15 km. mesafede bulunduğundan gitmek için çok zaman harcamayacağınız bir yer, öneririm. çevresindeki sulak alan habitatların florası lokal ve nadir türler bakımından zengin olan ve 101 çeşit bitki türüne ev sahipliği yapan Çıldır Gölü – Akçakale Adası da görülmeye değer bir yer. İl merkezinin 45 km doğusunda yer alan ve deniz seviyesinden 1960 metre yükseklikte bulunan göl üzerinde 4 ada bulunmakta olup, bu adalar Karabaş Martı ve Van Gölü Martısı üreme noktalarıdır. Balık bakımından da zengin olan gölde 19 tür balık, özellikle de “Sarı Balık” yer almaktadır. Gölün turizm potansiyeli yüksek olduğundan ilin ekonomisinde rol oynar. Çeşitli bitki varlıkları ve yabani hayvanların var olduğu doğal bir güzelliği görebilmeniz konusunda Göle Okçuoğlu Yaylası Köroğlu dağlarının eteklerinde sizi bekliyor… Sürekli hareket halinde olan 12 adacık bulunan göl herkesin merakını uyandırır elbette… Ardahan’da Aktaş gölü bu özelliğe sahip. Gürcistan ile sınırımız arasında kalan bu gölün adaları yer değiştiriyor. Mendereslerin oluşturduğu eşsiz bir güzellik fotoğraflarda olur demeyin. Sonu Azerbaycan’a kadar ulaşan kura nehri Aras ırmağıyla birleşerek hazar denizine dökülmektedir. Oluşan yer şeklinin kuşbakışı görüntüsü ise muhteşem… Ardahan’da ilin tarihi ile ilgili mekânları gezmek isteyenler için önerebileceğim yerler ise Ardahan kalesi, Kalecik kalesi, Altaş Kalesi, Şeytan Kalesi, Kazan Kalesi, Sevimli Kalesi, Kurtkale Kalesi, Kinzi Kalesi, Cak Kalesi, Savaşır Kalesi, Kol Kalesi, Mere Kalesi, Kırnav Kalesi gibiyerler bulunmakta… Yine Çıldır Yakınlarında Kara Kale, Kışla Hanak (Avcılar Kalesi ), Hanak Yakınlarında Kara Kale, Dedeşen Köyü Kale Kalıntıları, Ramazan Tabyası, Ahali Tabyası, Kötenelik Tabyası, Senger Tabyasını listeniz için sıralayabilirim. Kalelerinin bu kadar fazla olmasının sebebi yüzyıllardır sınır olmasından ileri geliyor olabilir. Selçuklular tarafından yapılmış ve Osmanlı döneminde de kullanılmış olan, Şehir merkezinde ve Kura Nehrinin sol kıyısında yer alan, Rumeli hisarına yapı itibariyle örnek teşkil eden Ardahan Kalesi görülmeye değer niteliktedir. Yine Kalecik köyünün 500 metre güneyinde yer alan Kalecik Kalesi de M.Ö. 8. Yüzyılda yapıldığı düşünülen Urartulardan kalan bir kaledir. Görmek isteyenler göle ilçesine gitmeli… Türk dönemi öncesine ait kalıntılar üzerine, Türk döneminde inşa edilmiş olan Altaş Kalesi kaleleri fethetmek isteyenlerin atlamaması gereken bir yerdir. Altaş köyünün doğusunda olan bu kaleden manzara güzel görünmektedir. Ardahan’da turizm açısından da canlı olan tarihi mekân olarak Şeytan Kalesi gidilmesi gereken yerlerdendir. Çıldır ilçe merkezinin 1 km. doğusunda yer alan sarp arazi ve hâkim bir tepeye kurulu olan kale yine Urartulardan kalma bir kaledir. Yine sırada kimin tarafından yapıldığı konusunda şüpheler bulunan ama yine de M. S. 8. – 9. Yüzyıllarda Türkistan’daki Kazan bölgesinden gelip, bu bölgede yaşadıkları bilinen Türkler tarafından yapıldığı konusunda güçlü kanıtları bulunan Kazan Kalesini de görmeden dönmeyin. Gitmek için Ardahan’ın 12 – 13 km kuzeydoğusuna yönelmelisiniz. Öte yandan Hanak ilçe merkezinin 20 km. güneydoğusundaki Sevimli köyü civarında yer alan sevimli kalesini de ziyaret edebilirsiniz. Ardahan – Hanak karayoluna hazır gelmişken ilçenin 5 km batısında yer alan Kırnav Kalesi alçak bir tepe üzerindeki oldukça yüksek beden duvarlarıyla ilginizi çekecek… Avcılar kalesi ve Hanak kara kale de bu bölgede görülebilecek yerlerdendir. Gürcistan sınırımızda bulunan Kurtkale Kalesi de görülebilecek yerlerden birisi… Gürcistan sınıra kadar giderek cak suyu kenarında inşa edilmiş olan Posof’a bağlı Türkgözü karakolu yakınlarındaki Cak Kalesini de görmeyi unutmayın. Bitmedi Posof ilçesine bağlı Savaşır (Cancak) köyünün Güneydoğusunda üç yanı vadi ile çevrili, dil biçiminde sivri bir tepe üzerine kurulmuş olan Savaşır kalesini de bu arada ziyaret edebilirsiniz. Ortaçağda inşa edilmiş bir eserdir bu nedenle ilginizi çekebilir. Yapılış tarihi bilinmeyen yine Posof ilçe merkezinin yaklaşık 6 km batısında bulunan Kol Köyü’nün doğusunda yüksekçe bir tepe üzerinde yer alan kol kalesi milattan sonra yapılan askeri noktalardan birisi olup, ilginizi çekebilir. Ardahan – Posof yolu üzerinden geçerken 5 km daha güneydoğu yönünde ilerlerseniz güneybatı yamacında bugün tahrip olmuş bir kilise kalıntısı bulunan Mere Kalesini de ziyaret edebilirsiniz. Ardahan’ın 30 km. batısındaki Bağdeşen köyünün kuzeyinde yer alan Kinzi Kalesi de milattan önce inşa edildiği eserler için iyi birörnek teşkil ediyor. Ardahan’da sarp kaylıkları görmek ve bu kayalıklar üzerinde kurulmuş kalelerin varlığı şaşırtıcı değil. Çıldır yakınlarında bulunan kara kale de bunlardan birisi. Bu kale kara çıngıl deresinin akış yönüne göre sağda yer almaktadır. Ardahan’da son olarak gidebileceğiniz kale Dedeşen Köyünde bulunan Kale Kalıntılarıdır. Ardahan’da bulunan tarihi mekânlara tabyaları da ilave edebilirsiniz. Tabyalar askeri savunma yapıları olup, kalelerin önem kaybetmesi sonucu ortaya çıkmıştır. Osmanlı döneminde toplamda dört tane yapılan tabyalardan birisi de Ardahan’da bulunmakta olup, tabyalardan biri1877 – 1878 Osmanlı – Rus savaşında (93 Harbi) önemli bir rol oynamış olan Ramazan Tabyası il merkezine 5 km kuzeyinde yer almaktadır. Diğerleri 1877 – 1878 Osmanlı – Rus savaşında halk tarafından yapılmış olan il merkezinde yer alan Ahali Tabyası, Ahali Tabyası’ nın güneyinde inşa edilmiş olan Senger Tabyası ve kura nehrinin yanında bulunan Kötenelik tabyalarıdır.

Ardahan ili komşuları itibariyle gezilebilecek yerler açısından olanakları da bulunan bir ildir. Örneğin Ardahan’dan Artvin’e geçmek ve Artvin’de yerli ve yabancı turistler tarafından ziyaret edilen yerleri görmek tek bir planda yapacağınız önemli bir kazanç olur. Aynı şekilde Erzurum ve Kars illerinde de görülmeye değer yerler var. Bu seçenekleri de gözden geçirebilirsiniz. Artvin’e giderek nereleri gezebilirsiniz, bir kaç küçük öneri vermek rotanızdaki durakları belirlemenize yardımcı olabilir. Karagöl Artvin’e giderek görmeniz gereken en meşhur yerler arasında belki de ilk sıralarda yer alır. Mençun’a şelalesi de Ardahan’dan sonra rotanızı Artvin’e çevirmenizden dolayı pişman olmayacağınız güzelliğe sahiptir. Yine Çifte Köprü, Karagöl Sahara Milli Park, Kafkasor Arena, Artvin Atatepe, İşhan Kilisesi, Çoruh Zipline, Maral Şelalesi, Tibeti Kilisesi, İstanbul Bazaar Alışveriş Merkezi, Dolishane Kilisesi görebileceğiniz yerlerdendir. Hatila Vadisi Milli Parkı, Goartvin Tours, Hatila Cam Seyir Terası, Hatila Vadisi Milli Parkı, Balıklı Güneşli Şelaleleri Milli Parkı, Altın Parmak Tabiat Parkı, Arhavi Çamlıklı Sineması gibi yerler de Artvin’in meşhur yerleri arasında bulunuyor, bilginize… Kars tarafına bir gezi planı yapacak olursanız da karsın en meşhur yerleri Ani Harabeleri, Kars Kalesi, Sarıkamış Kış Turizm Merkezi, Ani Katedrali, Kars Müzesi, Havariler Müzesi, Kars Fethiye Cami, Harrani Türbesi, Tigran Honents Kilisesi, Aziz Pirkitch Kilisesi, Menuçehr Camii, Ekomüze Zavot gibi yerlerdir. Ayrıca Kuyucuk Gölü Doğal Hayatı Koruma Alanı, Evliya Cami, St. Gregory Kilisesi, Camuşlu Köyü Kaya Resimleri, Kars Soğuksu Tabiat Parkı, Kilittaşı Kilisesi gibi yerler de bulunmaktadır. Gelelim Ardahan’ın komşu illerinden Erzurum’a… palandöken dağını zaten duymuşsunuzdur. Bildiğiniz gibi üzerinde kayak merkezi bulundurmaktadır. Bu sebeple buraya gidebileceğinizi belirtelim. Bunun dışında Erzurum’da en meşhur yer olarak Yakutiye Medresesi, Çifte Minareli Medrese, Tortum Şelalesi, Ulu Camii, Tortum Gölü, Üç Kümbetler, Aziziye Tabyaları, Atatürk Evi Müzesi, Erzurum Kalesi, Abdurrahman Gazi Hz Türbesi gibi yerleri belirtebilirim. Özellikle de Abdurrahman Gazi Hz Türbesi’ne gittiğinizde arabanızın el frenini çekmeden bırakın, bakın görün neler olacak… Erzurum’da gidebileceğiniz bir başka adres Rüstem Paşa Kervansarayı olup, Erzurum Kongre ve Milli Mücadele Müzesi, Çifte minareli medrese, Lala Mustafa Paşa Cami, Narman Peribacaları, Çobandede Köprüsü, Yedi Göller, Arkeoloji Müzesi, Nene Hatun Tarihi Milli Parkı gibi adresleri de belirtebilirim. Erzurum’a gelişiniz için biraz fazla zaman ayırdıysanız şayet Hasankale, Ihmal cami, Mecidiye Tabyası, Engüzelkapı Kalesi gibi yerler de bulunmaktadır. Ardahan geziniz sırasında zamanınız yeterli gelirse doğu illerinde gezebileceğiniz en meşhur yerleri görmeyi ihmal etmeyin.

Ardahan ekonomik yapınsa bakıldığında daha çok hayvancılıktan gelir elde etmektedir. Bunun yanında ilde bulunan tarihi ve kültürel mekânlara ait turizm faaliyetlerinin süregelmesi için çok mükemmel olmasa da altyapısal ihtiyaçlar sağlanmıştır. Elbetteki buraya gelen yerli ve yabancı turistlerin buraya ekonomik katkı sağlayacağı bilinmektedir. Ardahan’da gezilecek yerleri görmek için yola çıkan seyyahları maddi anlamda bu ilde çok fazla bir harcama beklemez. Gerek turistik yerleri ziyaret giriş çıkışlarında ödenen ücretler, gerek yeme içme için harcanacak bedeller gerekse de konaklama ihtiyacı için lazım olan maddi unsurlar çok pahallı değildir. Bu sebeple buraya gelen ziyaretçiler için büyük masraflar söz konusu değildir. Ardahan’a gelen tatilciler Ardahan’ın kültürel ürünlerini satan çarşı ve pazarlarından Türk lirası ile alışverişlerini gerçekleştirmektedir. Zaten Türkiye topraklarına ait olan bir ilde kullanılan para biriminin TL olması da şaşırtıcı değildir. Yani Ardahan’a gelmek isteyen tüm turistlere Ardahan’ın kapıları her zaman açık… Fakat yine de Ardahan’ın güzelliklerini keşfedebilmek için “Ardahan’a ne zaman gidilmelidir?” sorusuna da cevap verelim.

Oldukça sert bir yayla ikliminin hâkim olduğu Ardahan’da karasal iklim özellikleri görülmekte olup, yazları sıcak ve kurak, kışlar ise çok soğuk geçmektedir. İlde kışların uzun, sert ve yağışlı geçmesinin sebebi, coğrafik özellikleri nedeniyle Sibirya yüksek basıncının etkisi olmasından kaynaklanmaktadır. Yer şekilleri itibariyle ilin engebeli bir yapısı bulunmakta olup, yüksek yerleri açısından ise 3000 metreyi geçen zirveleri de bulunmaktadır. Soğuk hava etkisi altında kalan Ardahan, kışın oldukça sert bir kış geçirmekte bazen ulaşım yolları bile aksayabilmektedir. Genellikle eylül ayından itibaren mayıs ayının sonuna kadar dondurucu soğukların görülmesi olasıdır. Ardahan’da gezilecek yerleri keşfetmek için en ideal olan zaman kışların sert olmasından ötürü yaz aylarıdır. Her ne kadar yaz ayları keşif yapmak için uygun olsa da kış turizminden yararlanmak isteyenler havaların çokta ısınmasını beklemezler. Yine de kayak yapacak olsanız bile mart, nisan aylarının uygun olduğunu bilin…

Ardahan’da gezilecek yerleri görmek için gelen turistler için Ardahan merkez ve Posof ilçelerinde konaklama ihtiyaçları karşılanmış olup, genellikle 2 ya da 3 yıldızlı oteller ve konuk evleri bu amaçla hizmet vermektedir. Şehir merkezinde bulunan ve gelen turistler tarafından tercih edilen oteller konusunda Kafkas Ari Hotel, Ardahan İpek Yolu Otel aradığınız adres olabilir. Müşterisine verdiği hizmet açısından fevkalade konuksever davranan bu otellerde ücretsiz, kablosuz internet olanağı bulunmakta olup,  bir gecelik konaklama fiyatları sezona göre değişiklik göstermektedir. Yabancı turistler için otelde konaklama ücretleri euro üzerinden talep edilmekte olup, sorunsuz kalabileceğiniz yerlerdir. Alternatif konaklama olanağı açısından huzur otel, otel balcı, Ardahan otel pansiyon, kuzey yıldızı butik otel gibi farklı mekanlarda bulunmaktadır. Ardahan’da Posof ilçesinin konaklama imkânları merkeze göre daha iyi durumda olduğundan ötürü, ilçelere giderek konaklama seçiminde bulunmayı deneyebilirsiniz.  Bu arada Ardahan otellerinde rezervasyon işleminin iptali durumunda ücret alınmadığını da bilmelisiniz.

Doğu Anadolu yemek kültürü olarak belki de en leziz mutfakla karşılamaktadır insanlığı… Genelde et ürünleri ve tahılların fazlaca tüketildiği ilde et ürünü olarak Karadeniz’in balığına karşılık kaz eti meşhurdur.  Et yemeği menüleriyle sofraları süsleyen maharetli eller bilmem yemeklerin içerisine ne koyuyor ama insanın parmaklarını yemek istediği kesin… Yörenin meşhur yemeklerinin listesini incelediğinizde ayran aşı, hele aşı, bişi, mafiş tatlısı, hıngel, hasuta, kaz eti üçlü pilav, tandır kebabı, kete ve katmer lezzet yarışında baş sıralarda yer almaktadır. Yılın soğuk günlerinde Ardahan’a yolunuz düştüyse ayran aşı çorbası içinizi ısıtacak… Nohut, buğday, yoğurt, su, tuz ve nane kullanılarak yapılan bu çorba yazın soğuk olarak da tüketilebilmektedir. Yine ayran aşı çorbasına bir alternatif olarak un, su, tuz, pul biber gibi malzemeler kullanılarak kıvamlı pişirilen helle çorbasını da tüketebilirsiniz. Yoğurt, kabartma tozu, un, yumurta, tuz ile yapılan hamurdan kare kare parçalar keserek kızartılarak servis edilen pişi de denenmeli dediğim lezzetlerden birisidir. Bu şekilde kızartılarak pişirilen kare hamurların üzerine şerbetini ve cevizini eklediğinizde ise mafiş tatlısını yiyorsunuz demektir. Ardahan yöresinde yapılan hıngeliyse aslında mantık olarak kayserinin mantısına benzemektedir. Tek farklı olan yanı iç harcı olarak patates kullanılmasıdır. Hasuta olarak bilinen tatlısı ise karamelize olmuş şekerin un ve tuzla birleşmesiyle ortaya çıkan bir lezzet olup, yöreden ayrılmadan tatmanızı önerdiğim lezzetlerden bir tanesidir. Yine bulgur, şehriye ve kaz etinin buluşmasının ardından ortaya çıkan kaz eti üçlüsü de tadılması gereken yöresel lezzetlerden bir tanesidir. Doğu Anadolu’da yöresel yemeklerin yapımında kullanılan etin lezzeti herhalde bölgenin tabiatında yetişen hayvanın el değmemiş doğal ortamlardan besleniyor olmasından ileri gelmekte… Şehirlerde hazır gıdalarla yetiştirilen hormonlu hayvanların tüketiminden çok daha farklı bir lezzeti tadabilme fırsatı maalesef doğallığını yitirmemiş bölgelerde tüketebiliyoruz. Ardahan yöresinde sofraları süsleyen başka yemekler konusunda un çorbası, kaygana, haşıl, evelik sarması, tandırda kaz, saç kebap, kayıtma, saçta kaymaklı yufka, gevrek, kesme aşı ve feselli gibi lezzetlerde bulunmaktadır. Lezzetler diyarı gibi bir yer olan Ardahan’da birbirinden güzel farklı menülerle sizi ağırlayacak işletmeler mevcut, bu konuda yörenin yemekleri konusunda usta elleri takip etmeniz gerekiyor sadece…

Her ilin mutlaka diğer illerden farklı veya ustalıkla yaptığı şeyler bulunmaktadır. Ardahan’da tarihi, kültürel ve doğal yerleri görmeye gelen turistlerin Ardahan’dan geri dönemeden önce yapmaları gerekenler hakkında bilgi sahibi olmaları şarttır. Örneğin Ardahan gece hayatının olmadığı il olup, akşamları daha çok aile üyelerinin birlikte katıldıkları etkinlikler bulunmaktadır. Bir yerlere giderek çay içmek konusunda bile ilde sadece birkaç işletme akşamları çalışmaya devam eder, o da gece saat 22.00’akadar… Ailenizle birlikte keyifli bir akşam yemeği için açık olacak restoran büyük Ardahan otelinde bulunmaktadır, bilginize… Ardahan’da yapılabilecekler konusunda yine damak tadıyla devam edecek olursak çıldır gölünün kıyısındaki balık restoranlarında balık mangal yemeden ayrılmamanızdır. Ardahan’da et yemeği konusunda hünerli bir el ise lezzet-i kür’de yemek yedikten sonra kahvenizi yudumlarken Ardahan kalesini izlemek çok keyifli oluyor… Ardahan’dan ayrılmadan yapmanız gereken diğer bir aktivite ise aşık şenliklerine katılmak… Bu şenlik aşıklık geleneğini yaşatmak amacıyla her yıl 25 Şubatta şehir merkezinde yapılmakta olup, katılmanızı önerebileceğim etkinlerden birisidir. Yine arıcılığı geliştirmek adına Ardahan Bal Festivali ve Göle Ulusal Kaşar festivaline de katılabilirsiniz.